In het nieuw boek 9 “Zekerheden”, waarvan het wetsvoorstel net is ingediend, zullen zogenaamde ‘persoonlijke zekerheden’, een meer uitgewerkt wettelijk kader krijgen. Het nieuwe boek 9 zal echter ook regels bevatten over zakelijke zekerheden zoals de hypotheek, het pandrecht, het eigendomsvoorbehoud, etc. We bestudeerden het wetsvoorstel, dus dit kan nog sterk veranderen, maar de krijtlijnen kunnen we u alvast meegeven.

Korte verduidelijking: zekerheden

Een zekerheid geeft een persoon een bepaalde aanspraak en biedt daarom een grotere “zekerheid” op betaling. Het onderscheid tussen zakelijke en persoonlijke zekerheden valt eenvoudig te omschrijven. In het eerste geval krijgt de schuldeiser een bijkomend zakelijk recht op een goed, terwijl in het tweede geval de schuldeiser een vorderingsrecht krijgt jegens een andere persoon. Op zakelijke zekerheden werden tot nu toe steeds de aparte principes inzake zakelijke rechten toegepast, terwijl op de persoonlijke zekerheden de gewone principes uit het verbintenissenrecht van toepassing waren.  

Bestaande rechtsfiguren uit de praktijk krijgen wettelijke verankering

De enige persoonlijke zekerheid die was geregeld in het oud BW, was de borgtocht. In de praktijk werden echter ook heel wat andere soorten persoonlijke zekerheden gebruikt, die door rechtspraak en rechtsleer werden erkend. Voorbeelden zijn:

1. Autonome garantie

Deze figuur werd het meeste gebruikt in de vorm van een bankgarantie. De bank kreeg dan het recht om (vaak op eerste verzoek) een bepaalde geldsom te vragen van de garant, die een andere persoon was dan degene waarmee de bank een kredietovereenkomst had gesloten.

• Patronaatsverklaring

Een dochtervennootschap sluit een overeenkomst, waarbij de tegenpartij van de moedervennootschap een verklaring ontvangt. Die kan louter informatief zijn, maar die kan ook een bepaalde belofte inhouden, zoals de verbintenis om een bepaalde aandelenparticipatie aan te houden in de dochtervennootschap.

• Hoofdelijkheid

De zekerheidssteller verbindt zich dan tezamen met de schuldenaar voor dezelfde schuld, waarbij zij beide afzonderlijk voor het volledige bedrag kunnen worden aangesproken door de schuldeiser.

Het nieuwe boek 9 voorziet in een codificatie en bijgevolg een wettelijk basis voor deze rechtsfiguren. De wetgever wou geen te groot onderscheid creëren met het verleden en koos ervoor om een grote beoordelingsvrijheid te laten aan de rechtspraktijk. Zekerheden spelen vooral een functionele rol en hebben daarom baat bij zoveel mogelijk continuïteit.

Contractsvrijheid speelt de hoofdrol

De wetgever koos in eerdere wetsvoorstellen en reeds in werking getreden boeken vaak voor een zo groot mogelijke contractsvrijheid. Ook hier is dat opnieuw het geval, waarbij de meerderheid van de bepalingen van aanvullend recht worden gemaakt. Dit impliceert dat contractspartijen kunnen afwijken van het wettelijk kader in geval van onderlinge overeenstemming. Wat betreft zekerheden gesteld door consumenten, maakt het wetsvoorstel wel een belangrijke uitzondering op de principiële contractuele vrijheid van partijen.

Wijziging regels borgtocht

De regels over de borgtocht uit het oud BW worden in grote mate overgenomen, opnieuw met de doelstelling om zoveel mogelijk voor continuïteit te zorgen. Niettemin voert het NBW ook enkele nieuwigheden in:

1. Een ‘persoonlijke zekerheidsstelling’ zal vanaf de inwerkingtreding van boek 9 vermoed worden een borgtocht te zijn. De titel van het contract is niet noodzakelijk doorslaggevend, maar in geval van twijfel zal de rechter moeten opteren voor een borgtocht. Het is dus van belang de overeenkomst duidelijk te benoemen op de manier gewild door de partijen.
2. De borgtocht ‘voor alle sommen’ wordt erkend als geldig maar krijgt wel een nieuwe naam: ‘borgtocht voor alle schuldvorderingen’.
3. Het subsidiariteitsbeginsel krijgt meer diepgang: het wetsvoorstel bepaalt dat de schuldeiser de hoofdschuldenaar voorafgaandelijk in gebreke moet stellen en dat de borg hiervan kennisgeving moet ontvangen.

Persoonlijke zekerheden gesteld door een consument

Hoofdstuk 4 over de persoonlijke zekerheden verleend door consumenten zal de actuele regeling van de “kosteloze borgstelling” vervangen. Naast een overname van de reeds bestaande regels, heeft de wetgever de bescherming van de consument nog verder doorgetrokken. Het wettelijk kader omvat nu ook een precontractuele informatieplicht en preciseert dat een autonome garantie voor een consument niet tot de opties behoort.