Het is ondertussen haast 5 jaar geleden dat voormalig minister van Volksgezondheid Maggie De Block het meerjarenkader voorstelde waar er een aardverschuiving werd aangekondigd, onder meer wat betreft de regels voor de overbrenging van apotheken die we terugvinden in het KB van 25 september 1974 betreffende de opening, de overbrenging en de fusie van voor het publiek opengestelde apotheken. Met het ontwerp Koninklijk besluit betreffende de registratie en spreiding van voor het publiek opengestelde apotheken en tot opheffing van de koninklijk besluiten van 25 september 1974 betreffende de opening, de overbrenging en de fusie van voor het publiek opengestelde apotheken en van 21 september 2004 betreffende de overbrenging van een voor het publiek opengestelde apotheek naar een gebouw van een luchthaven dat nu voorligt en na advies van de Raad van State van kracht zal worden, zal het gekend spreidings-KB (“vestigingswet” in de apothekersmond) na 47 jaar verleden tijd zijn.

Er wordt voorop gesteld dat het nieuwe KB op 1 december 2021 in werking zou treden.

Het huidig KB voorziet nu drie mogelijkheden om een apotheek over te brengen:

• Overbrenging binnen de onmiddellijke nabijheid, waarbij een doelwitlocatie van maximaal 100 meter steeds als in de onmiddellijke nabijheid wordt beschouwd;
• Overbrenging binnen dezelfde of naar een naburige gemeente, voor zover de beoogde overbrenging een betere geografische of demografische spreiding zal hebben;
• Overbrenging naar een locatie waar bepaalde demografische of geografische nog niet werden bereikt (komt zeer zelden voor).

De regering heeft deze regels nu volkomen gewijzigd, zowel wat betreft het begrip ‘onmiddellijke nabijheid’ als de mogelijkheid om een apotheek over te brengen buiten de onmiddellijke nabijheid. Tegelijk worden fusies van apotheken sterk aangemoedigd door een fusie te combineren met een overbrengingsmogelijkheid. Op die manier wordt schaalvergroting aangemoedigd en tracht men het aantal apotheken terug te dringen.

Belangrijk is ook dat het nieuwe KB voorziet dat alle afstanden en de geografische invloedssfeer steeds dienen te zijn vastgesteld door een landmeter, op straffe van onontvankelijkheid. De bijstand van een landmeter is dus altijd verplicht.

1. Overbrenging binnen de onmiddellijke nabijheid.

Een overbrenging binnen de onmiddellijke nabijheid is nog steeds mogelijk volgens het nieuwe KB. De vroegere regel waarbij een doelwitlocatie binnen een straal van 100 meter rond de oude vestigingslocatie als binnen de onmiddellijke nabijheid wordt beschouwd, blijft behouden. Er zijn echter twee verschillen met de vroegere regeling. Het nieuwe KB definieert nu het begrip “onmiddellijke nabijheid, als volgt:

“alle geografische punten die vallen binnen de zone afgebakend door een cirkel met een straal van honderd meer rond de vestigingsplaats van de betrokken apotheek of binnen de zone afgebakend door de rondom liggende apotheken op basis van de methode, genaamd de vijfentwintig procent-regel, die is opgenomen in bijlage 1 van dit besluit”

Hieruit volgen twee fundamentele wijzigingen.

Ten eerste wordt de 100-meter regel geobjectiveerd. In de vroegere regelgeving was het ook mogelijk om een zogenaamde korte overbrenging  te realiseren, zelfs indien de afstand meer dan 100 meter was, aangezien het KB stelde dat een overbrenging van minder dan 100 meter altijd als een overbrenging binnen de onmiddellijke nabijheid werd beschouwd. A contrario volgde hieruit dat het ook mogelijk was een korte overbrenging te laten vergunnen zelfs indien dit meer dan 100 meter was. De Vestigingscomissie verleende in sommige gevallen dan postitief advies aan de minister voor zover de afstand beperkt bleef en de omliggende apotheken niet zouden worden geïmpacteerd.

Nu wordt deze 100 meter-regel dus geobjectiveerd: 100 meter is 100 meter.

Ten tweede wordt verwezen naar de “vijfentwintig procent-regel”. Kort gezegd mag de afstand tot de omliggende apotheken niet met meer dan 25% verkleinen. Het nieuwe KB definieert dat als volgt:

“De afstand tot gelijk welke andere apotheek verkleint met niet meer dan 25% voor zover dat, voor elke bestaande andere apotheek, de nieuwe vestigingslocatie gelegen is in het halfvlak dat de oude vestigingslocatie bevat en dat  begrensd wordt door de loodlijn op de verbindingslijn tussen de bestaande vestiging en de andere bestaande apotheek en gaande door het punt van deze verbindingslijn dat, ten opzichte van de bestaande apotheek, op 25% van de lengte van verbindingslijn ligt.”

Bent u nog mee…? Het Kb geeft een verduidelijkende schets:

Gegeven :

A: oude locatie van de apotheek, coördinaten ( , )

B: nieuwe locatie van de apotheek, coördinaten ( , )

C_0..n: locatie van andere apotheken, coördinaten ( _0..n, _0..n)

Waarbij x en y coördinaten zijn in een Lambertprojectie

Wenst u te onderzoeken of uw doelwitlocatie volgens de 25%-regel mogelijk zou zijn, dan dient u dus een studie te laten uitvoeren door een landmeter, welke bijstand trouwens sowieso verplicht is indien u een aanvraag tot overbrenging wenst in te dienen.

2. Overbrenging buiten de onmiddellijke nabijheid (fusie met overbrenging).

De mogelijkheid om een apotheek over te brengen in dezelfde of aangrenzende gemeente voor zover deze overbrenging een betere geografische of demografische spreiding tot gevolg zou hebben wordt geschrapt. Dit was zowat de heilige graal in de vestigingswetgeving die het toeliet apotheken over te brengen op een grote afstand voor zover dit de spreiding in de betrokken gemeente(s) zou verbeteren.

Deze mogelijkheid is dus voltooid verleden tijd.

Het nieuwe KB moedigt fusies van apotheken aan en voorziet nu een mogelijkheid tot overbrenging bij fusie van twee bestaande apotheken. Die apotheken mogen zich over het gehele land bevinden, waarbij er dus geen beperking is in de afstand tussen beide apotheken. Bijvoorbeeld een apotheek in Brugge en een in Antwerpen kunnen worden gefusioneerd en worden verplaatst naar één locatie, voor zover:

• De overblijvende apotheek zich verplaatst binnen een straal van 3 km;
• De afstand tot de nabijgelegen apotheken wordt gerespecteerd in functie van het aantal inwoners. De nieuwe locatie moet zich buiten een straal van respectievelijk 100, 500 of 1000 meter bevinden van de andere apotheken al naar gelang het bevolkingscijfer van de gemeente van de nieuwe vestigingsplaats respectievelijk meer dan 30.000 inwoners (100 meter), 7.500 tot 30.000 (500 meter), dan wel minder dan 7.500 inwoners (1000 meter) bedraagt;
• Er blijft minstens één apotheek over per gemeente.

Voor ondernemende apothekers met meerdere vergunde apotheken (een tijdelijk gesloten apotheek kan volgens het nieuwe KB trouwens ook worden gefusioneerd / overgebracht) kan dit interessante mogelijkheden bieden.

3. De beschermingsperimeter na fusie van 1,5 km.

In het huidige (oude) KB wordt de omgeving van een gefusioneerde apotheek beschermd gedurende een periode van 10 jaar in een straal van 1,5 km rond de overblijvende apotheek na fusie. Binnen deze perimeter was het onmogelijk om een overbrenging te realiseren buiten de onmiddellijke nabijheid.

Deze regel werkte verlammend, zeker in stadskernen en dicht bevolkte gebieden. Het nieuwe KB verzacht dit enigszins door ook hier de perimeter te koppelen aan het inwonersaantal van de gefusioneerde apotheek. De beschermingsregel bedraagt 500, 1000 of 1500 meter, naar gelang het bevolkingsaantal in de betrokken gemeente respectievelijk  meer dan 30.000 inwoners (500 meter), 7.500 tot 30.000 (1000 meter), dan wel minder dan 7.500 inwoners (1500 meter) bedraagt.

4. Inwerkingtreding en overgangsbepalingen.

De inwerkingtreding is in principe voorzien op 1 december 2021, maar wat met de hangende aanvragen bij de Vestigingscommissie?

De nieuwe wetgeving zal geen impact hebben op hangende aanvragen. Deze dossiers zullen dus volgens de vroegere wettelijke voorwaarden worden behandeld, bijvoorbeeld overbrengingsaanvragen volgens de huidige regels buiten de onmiddellijke nabijheid voor zover een demografische of geografische betere spreiding wordt gerealiseerd.

Er geldt een nuance voor aanvragen binnen de onmiddellijke nabijheid die volgens de oude spreidingswetgeving zijn ingediend (terwijl de nieuwe wetgeving inmiddels van kracht is) en die niet aanvaard wordt als een overbrenging binnen de onmiddellijke nabijheid (dus aanvragen voor een overbrenging binnen de onmiddellijke nabijheid maar over een afstand van meer dan 100 meter). In dat geval kan de aanvrager de aanvraag binnen de 30 dagen na kennisgeving door het FAGG omzetten naar een overbrengingsaanvraag volgens de nieuwe regels. Concreet dient in dit geval dus snel door een landmeter te worden onderzocht of de 25%-regel van toepassing is of dient de aanvraag te worden omgezet naar een aanvraag buiten de onmiddellijke nabijheid volgens de oude regels (betere geografische of demografische spreiding).

Dit zijn de krachtlijnen van het nieuwe KB dat de wettelijke overbrengingsvoorwaarden voor apotheken ingrijpend wijzigt en dat het apothekerslandschap in België ongetwijfeld grondig zal hertekenen.

Ons kantoor begeleidt apothekers in de overbrengingsprocedure voor de Vestigingscommissie in de schoot van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten, al dan niet gevolgd door een procedure bij de Raad van State en volgt de evolutie in deze materie dan ook op de voet.

Alexander Wynter

Advocaat – vennoot

Master in het ondernemingsrecht