U behandelt uw stiefkind – of pluskind– alsof het uw eigen kind is. Enkel, op papier is dit niet uw kind. U wenst dit graag anders te zien, u wenst dat dit kind juridisch gezien uw kind zou zijn en eventueel zélfs uw naam zou dragen. Kan dit zomaar en wat zijn dan de concrete gevolgen van een dergelijke adoptie?

Er wordt in deze blogpost enkel ingegaan op de binnenlandse stiefouderadoptie. De regels voor de stiefouderadoptie verschillen van de adoptie door een andere persoon.

Wat volgt is een uiteenzetting van de (juridische) gevolgen van de stiefouderadoptie en de voorwaarden waaraan men dient te voldoen om een dergelijke stiefouderadoptie door te voeren.

A. Twee vormen adoptie

Door gewone adoptie  wordt de geadopteerde het kind van de adoptant(en).
De geadopteerde blijft echter ook banden behouden met zijn oorspronkelijke familie en wordt geen ‘volwaardig lid’ in de familie van de adoptant(en).De band van verwantschap die uit de adoptie ontstaat, strekt zich ook uit tot de afstammelingen van de geadopteerde. Maar er ontstaat geen band tussen de geadopteerde en de verwanten van de adoptant. De gewone adoptie kan beschouwd worden als een aanvulling op de bestaande oorspronkelijke afstamming.

Door volle adoptie worden de banden met de oorspronkelijke familie in de regel verbroken en wordt de geadopteerde een volwaardig lid van de familie van de adoptant(en). Het is als het ware alsof de geadopteerde geboren was uit de adoptant, alsof het nooit anders is geweest. Er ontstaat dus ook een verwantschap tussen de geadopteerde en àlle familieleden van de adoptant. De geadopteerde wordt zo dus ook kleinkind van de ouders van de adoptant, wordt broer/zus van de kinderen van de adoptant, enz.

De geadopteerde zal in de regel echter niet langer behoren tot zijn oorspronkelijke familie. MAAR: in geval van stiefouderadoptie zal het ten volle geadopteerde kind uiteraard wel nog steeds blijven behoren tot de oorspronkelijke familie van de echtgenoot of samenwonende partner van de adoptant.

B. Gevolgen van de adoptie

Er zijn een aantal gevolgen van de stiefouderadoptie waar u zeker rekening mee dient te houden vooraleer de beslissing te nemen om daadwerkelijk iemand te adopteren.

1. Naamswijziging

Na de adoptie verandert de naam van de geadopteerde in de naam van de adoptant.

MAAR: Ingeval van een stiefouderadoptie is het bepalend of de adoptant een man is of een vrouw. Ingeval van stiefouderadoptie door een man, komt de naam van de adopterende man in de plaats van de geadopteerde. Ingeval van stiefouderadoptie door een vrouw, brengt dit geen wijziging van de naam van de geadopteerde met zich mee.

Indien de stiefouderadoptie echter gebeurt door een echtgeno(o)t(e) of partner van hetzelfde geslacht dan verklaren zij samen voor de rechtbank in onderlinge akkoord wie van hen zijn/haar naam aan de geadopteerde zal mee geven. In dit geval geldt deze keuze ook voor de kinderen die de adoptant later zal adopteren.

Er kan wel een dubbele naam gevraagd worden: de oorspronkelijke naam van de geadopteerde voorafgegaan of gevolgd door de naam van de adoptant.

De geadopteerde dient vanaf 12 jaar zelf toe te stemmen in deze naamskeuze. Bij de gewone adoptie van een minderjarige dienen ook de oorspronkelijke ouders toe te stemmen.

Ingeval de geadopteerde meerderjarig is, kan wel een afwijking aan de rechtbank worden gevraagd waarbij de oorspronkelijke naam behouden blijft.

Opgelet: Deze naamsverandering geldt ook voor de afstammelingen van de geadopteerde, zelfs als zij geboren zijn voor de adoptie!

2. Wijziging van de voornaam

Eventueel kan de adoptant ook een voornaamswijziging voor de geadopteerde vragen. Dit kan zowel bij de gewone adoptie als bij volle adoptie.

Er zijn daarbij 3 mogelijkheden:

• De voorna(a)m(en) blijven ongewijzigd
• De oorspronkelijke voorna(a)m(en) worden voorafgegaan of gevolgd door een nieuwe voorna(a)m(en)
• De oorspronkelijke voorna(a)m(en) wordt vervangen door een volledig nieuwe voorna(a)m(en)

Een voornaamswijziging is mogelijk zowel voor de adoptie van minderjarigen als meerderjarigen.

3. Ouderlijk gezag

Het ouderlijk gezag over de minderjarige geadopteerde, zal ten gevolge van de stiefouderadoptie gezamenlijk door de adoptant en zijn echtgenoot of samenwonende partner worden uitgeoefend.

De oorspronkelijke andere ouder verliest aldus het ouderlijk gezag.

Dit geldt zowel bij de gewone adoptie als bij de volle adoptie

4. Onderhoudsverplichting

Er ontstaat een onderhoudsverplichting tussen de adoptant en de geadopteerde (zoals bij een ouder-kind relatie). Er dient een onderscheid gemaakt te worden voor de gewone adoptie en de volle adoptie.

Ingeval van gewone adoptie:

De adoptant is levensonderhoud verschuldigd aan de geadopteerde en aan de afstammelingen indien zij behoeftig zijn. Ook de oorspronkelijke ouders blijven onderhoudsplichtig, doch ondergeschikt aan de adoptant.

Ingeval van een stiefouderadoptie, zijn dus zowel de adoptant als zijn echtgenoot of samenwonende partner levensonderhoud verschuldigd. Omgekeerd zal ook de geadopteerde zelf en zijn afstammelingen levensonderhoud verschuldigd zijn aan de adoptant indien deze behoeftig is. De onderhoudsplicht werkt aldus in twee richtingen.

De onderhoudsplicht blijft daarnaast ook bestaan tussen de geadopteerde en de oorspronkelijke ouders.

Ingeval van volle adoptie:

De geadopteerde wordt in de adoptieve familie onderhoudsgerechtigd en onderhoudsplichtig, zoals dit bij een gewone afstammingsband zou zijn.

De ten volle geadopteerde kan dan ook géén onderhoudsaanspraken meer laten gelden in de oorspronkelijke familie.

 5. Erfrecht

De adoptie heeft belangrijke gevolgen op het gebied van het erfrecht. Ook hier zijn de gevolgen verschillend bij een gewone adoptie en een volle adoptie.

Ingeval van gewone adoptie:

De geadopteerde en zijn afstammelingen behouden alle erfrechten in de oorspronkelijke familie. Zij zullen in de oorspronkelijke familie dus blijven erven zoals elke erfgenaam en volgens de gewone wettelijke regels. De geadopteerde en zijn afstammelingen erven daarnaast ook van de adoptant, maar niet van de familieleden van de adoptant.

Indien de geadopteerde overlijdt (zonder testament) gelden bijzondere regels:

• Indien de geadopteerde erfgerechtigde afstammelingen nalaat, gelden de gewone regels: de afstammelingen erven de gehele nalatenschap en verdelen die onder elkaar.
• Indien de geadopteerde geen afstammelingen nalaat, geldt een bijzonder anomaal erfrecht: de goederen die de geadopteerde van bloedverwanten in de oorspronkelijke familie of van de adoptant heeft verkregen door schenking of erfenis, keren terug naar die personen (of naar hun erfgenamen in nederdalende lijn). Nadien worden de overige goederen in twee gelijke helften verdeeld onder de oorspronkelijke familie en de adoptieve familie. In de oorspronkelijke familie gelden dan de gewone regels. In de adoptieve familie komt dit uitsluitend toe aan de adoptant (of aan zijn erfgenamen in nederdalende lijn indien hij vooroverleden is).

Ingeval van volle adoptie:

De ten volle geadopteerde en zijn afstammelingen genieten in de adoptieve familie net dezelfde rechten als ware de geadopteerde geboren uit de adoptant. In de oorspronkelijke familie zal de ten volle geadopteerde ten gevolge van de stiefouderadoptie enkel nog rechten en plichten hebben in de familie van één oorspronkelijke ouder, zijnde uiteraard de echtgenoot of samenwonende partner van de adoptant.

Van de andere oorspronkelijke ouder zal de geadopteerde echter geen erfrechten meer hebben en zullen de familieleden van deze oorspronkelijke ouder ook niet meer van de geadopteerde erven.

 6. Huwelijksbeletselen

De adoptie brengt onder meer met zich mee dat het huwelijk verboden wordt tussen de adoptant en de geadopteerde of diens afstammelingen. Daarnaast zijn er nog een aantal relaties waarin het huwelijk verboden wordt ingevolge de adoptie.

De huwelijksbeletselen die reeds in de oorspronkelijke familie van toepassing waren, blijven zowel bij gewone als bij volle adoptie bestaan.

C. Voorwaarden voor de adoptie

1. Instellingsvoorwaarden

Er zijn een aantal algemene instellingsvoorwaarden waaraan moet voldaan worden om de adoptie te kunnen instellen.

• De adoptie dient op een wettige reden te berusten. Dit houdt in dat de adoptie niet strijdig mag zijn met de openbare orde, of met andere wettelijke bepalingen die van dwingend recht zijn.Indien de adoptie betrekking heeft op een kind, kan de adoptie slechts plaatsvinden in het hoger belang van dat kind.De rechter heeft een appreciatiebevoegdheid om hierover te oordelen.

• De rechtbank zal daarnaast ook nagaan of er een nadeel is voor andere personen (bv. de oorspronkelijke ouders van de geadopteerde en de kinderen van de adoptant) en of het nadeel voor deze personen opweegt tegen het voordeel dat de geadopteerde en de adoptant bekomen. Aan de erfrechtelijke belangen voor de kinderen wordt echter weinig gewicht toegekend.

• De adoptant dient daarnaast ook bekwaam en geschikt te zijn om te adopteren. Zodoende dient de adoptant over de vereiste sociaal-psychologische eigenschappen te beschikken. Hiertoe dient de adoptant een voorbereidingsprogramma te doorlopen. De rechter zal over de bekwaamheid en geschiktheid van de adoptant oordelen. Deze beoordeling is enkel vereist voor de adoptie van minderjarigen.

2. Vereisten inzake de burgerlijke staat

In het algemeen kan u adopteren als alleenstaande of als koppel.

De stiefouderadoptie zal uiteraard slechts door één persoon gebeuren, in welk geval er geen vereisten zijn inzake de burgerlijke staat.

Ter info:  Indien u als koppel wenst te adopteren, dient u ofwel gehuwd te zijn, wettelijk samen te wonen of feitelijk samen te wonen voor minstens 3 ononderbroken jaren.

3. Leeftijdsvereisten

Er zijn een aantal leeftijdsvereisten waaraan de adoptant en de geadopteerde dienen te voldoen:

• Om te kunnen adopteren dient in de regel de adoptant minstens 25 jaar oud te zijn én 15 jaar ouder te zijn dan de geadopteerde.

Maar bij stiefouderadoptie is dit anders: ingeval van adoptie door de echtgenoot of de wettelijk of feitelijk met de ouder samenwonende partner geldt een gunstregime en moet de adoptant slechts 18 jaar oud zijn én minstens tien jaar ouder dan de geadopteerde.

• De geadopteerde dient minstens twee maanden oud te zijn.

Belangrijk is dat enkel minderjarigen bij volle adoptie kunnen geadopteerd worden. Minderjarigen kunnen aldus bij gewone of bij volle adoptie geadopteerd worden. Meerderjarigen kunnen enkel bij gewone adoptie geadopteerd worden.

4. Wettelijk vereiste toestemmingen

Om de adoptie door te voeren dienen een aantal personen hun toestemming te geven in de adoptie. Volgende toestemmingen zijn wettelijk vereist:

• De toestemming van de adoptant
• De toestemming van de geadopteerde vanaf de leeftijd van 12 jaar
• De oorspronkelijke ouders van de minderjarige geadopteerde moeten allebei toestemmen in de adoptie. (Er zijn echter enkele uitzonderingen).

De weigering tot toestemming van een van de ouders heeft weldegelijk tot gevolg dat de adoptie niet kan plaatsvinden, tenzij wanneer na een grondig maatschappelijk onderzoek zou blijken dat deze ouder zich niet meer om het kind heeft bekommerd of dat deze ouder een gevaar betekent voor de gezondheid, de veiligheid of de zedelijkheid van het kind.

De oorspronkelijke ouders van de meerderjarige geadopteerde moeten niet in de adoptie toestemmen,  maar hun advies omtrent de voorgenomen adoptie is wel vereist. Hierbij kan de adoptie dus niet verhinderd worden door de oorspronkelijke ouders.

• Wanneer de adoptant of de geadopteerde gehuwd is of samenwoont, moet de echtgenoot of de persoon met wie hij samenwoont ook in deze adoptie toestemmen (ook hierop zijn enkele uitzonderingen voorzien). De rechter kan eventueel toch de adoptie toestaan ondanks een weigering tot toestemming van de echtgenoot of partner.

D. Hoe verloopt de procedure?

De inleiding van de procedure gebeurt via een eenzijdig verzoekschrift en zal gevoerd worden voor de jeugdrechtbank of de familierechtbank, afhankelijk of de geadopteerde minderjarig dan wel meerderjarig is. In de regel is de woonplaats van de adoptant bepalend voor welke rechter territoriaal bevoegd is.

Eens de procedure ingeleid is zal het openbaar ministerie een onderzoek starten, waarbij zij de nodige adviezen zal inwinnen van zowel de moeder en de vader van de geadopteerde (of eventueel van de voogd), alsook van de kinderen van de adoptant en de geadopteerde die minstens 12 jaar oud zijn, en ook van de personen waarvan de toestemming vereist is en die hun toestemming niet wouden geven.

Het openbaar ministerie beschikt daarvoor over een termijn van twee maanden en zal een advies en een verslag opmaken.

Ingeval men een minderjarige wenst te adopteren moeten de adoptanten daartoe geschikt worden beoordeeld door de rechtbank. Deze beoordeling gebeurt op grond van de resultaten van een maatschappelijk onderzoek. Dit onderzoek is echter niet verplicht indien het kind met de adoptant, met zijn echtgenoot of met de samenwonende partner al verwant is tot in de derde graad. Evenmin is dit onderzoek verplicht indien de adoptant met het kind reeds het dagelijkse leven deelt, of reeds een sociale en affectieve band heeft.

Nadien wordt door de rechtbank een rechtsdag bepaald, waarop de zitting zal plaatsvinden. De rechtbank zal tijdens deze zitting de nodige personen horen. De rechtbank zal daarna het vonnis opmaken.

Het vonnis wordt nadien toegezonden aan de gemeente waar het wordt overgeschreven in de registers van de burgerlijke stand.

Annelies Heirman

Advocaat