Als verkoper wilt u er zeker van zijn dat de goederen die u levert aan uw klanten naderhand ook effectief betaald worden. Maar is het niet vanzelfsprekend om uw klant steeds vooraf te laten betalen: u wil bijvoorbeeld de vertrouwensrelatie niet in het gedrang brengen, of u bent actief in een sector waar het niet gebruikelijk is om met aanzienlijke voorschotten te werken. Bovendien zijn in een concurrerende markt klanten in vele gevallen niet bereid om aanzienlijke voorschotten te betalen. En zelfs in de gevallen waar u zich wél een voorschot laat betalen alvorens over te gaan tot levering, dan is dit in meestal slechts een peulschil van de totale waarde van de geleverde goederen.
Wanneer uw klant achteraf insolvabel blijkt, blijft u met lege handen achter, vaak terwijl u weet dat de door u geleverde goederen nog in zijn bezit zijn. Vooral in geval van faillissement kan het dan zeer frustrerend zijn om niets anders te kunnen doen dan aangifte van schuldvordering in te dienen en af te wachten of er na afwikkeling van het faillissement nog een dividend zal overschieten voor de schuldeisers, wat veelal niet het geval zal zijn.
Het beding van eigendomsvoorbehoud is een juridisch mechanisme waarmee u zich tegen een dergelijk scenario kunt beschermen.
In deze post bespreken we enkele basisprincipes en de belangrijkste aandachtspunten die u in acht moet nemen wanneer u een beding van eigendomsvoorbehoud opneemt in uw contracten of algemene voorwaarden.
1. Wat is een beding van eigendomsvoorbehoud?
In principe gaat de eigendom van een goed over van de verkoper op de koper op het ogenblik dat de koopovereenkomst wordt gesloten. Dat is zodra de beide partijen een wilsovereenstemming bereiken over de verkochte zaak enerzijds en de prijs ervan anderzijds.
Van dit principe kan contractueel worden afgeweken via een zogeheten beding van eigendomsvoorbehoud. Dergelijk beding bepaalt dat de geleverde goederen eigendom blijven van de verkoper tot op het ogenblik dat de volledige koopprijs is betaald.
Dit heeft tot gevolg dat u, bijvoorbeeld wanneer uw debiteur insolvabel blijkt, uw eigendom terug kan opeisen en de onbetaalde goederen mag recupereren bij de koper.
2. Wanneer is een beding van eigendomsvoorbehoud nuttig?
Een beding van eigendomsvoorbehoud biedt een extra zekerheid wanneer u twijfelt aan de solvabiliteit van uw debiteur en in het bijzonder ook wanneer u in samenloop komt met andere schuldeisers, zoals in geval van faillissement en vereffening (van een onderneming) of collectieve schuldenregeling (van een particulier).
3. Afdwingbaarheid
3.1
Het is belangrijk dat het beding van eigendomsvoorbehoud schriftelijk wordt vastgelegd uiterlijk op het ogenblik van de levering van het goed.
Vooral dit laatste element verdient bijzondere aandacht: wanneer het beding van eigendomsvoorbehoud voor het eerst wordt gecommuniceerd in factuurvoorwaarden die pas na de levering voor het eerst worden overgemaakt, dan is het eigendomsvoorbehoud niet afdwingbaar.
3.2
Verder zijn er in principe geen vormvereisten gekoppeld aan de geldigheid van een beding van eigendomsvoorbehoud.
U kan het dus gewoon opnemen in uw algemene voorwaarden (voor zover deze vóór de levering worden overgemaakt en (al dan niet stilzwijgend) worden aanvaard), in de overeenkomst tussen uw klant en uzelf of op de bestelbon.
Wanneer u werkt met een raamovereenkomst, waaronder verschillende navolgende verkopen vallen, volstaat het dat het beding van eigendomsvoorbehoud is opgenomen in het raamakkoord, op voorwaarde dat er voor elke koop afzonderlijk uitdrukkelijk naar het raamakkoord wordt verwezen (bv. op een bestelbon).
3.3
U dient als verkoper wel steeds aan te tonen dat de koper kennis heeft kunnen nemen van de clausule van eigendomsvoorbehoud.
Wanneer de koper een consument is, dient u als verkoper bovendien aan te tonen dat de consument effectief heeft kunnen kennis nemen van het beding van eigendomsvoorbehoud en hiermee heeft ingestemd. Let hier dus op bij de contractsluiting en laat de consument het geschrift waarin het beding van eigendomsvoorbehoud werd opgenomen steeds ondertekenen.
3.4
Alleen in geval de verkochte roerende goederen intussen onroerend zijn geworden door incorporatie (bijvoorbeeld in geval van levering van bouwmaterialen die intussen zijn verwerkt in een gebouw), is een eigendomsvoorbehoud slechts afdwingbaar wanneer dit werd gepubliceerd in het nationaal Pandregister. Het Pandregister kan geconsulteerd worden via https://pandregister.minfin.fgov.be/, waar u kan inloggen met uw elektronische identiteitskaart of de Itsme-app.
4. Wijze van uitoefening
4.1.
Om het eigendomsvoorbehoud uit te oefenen volstaat de loutere kennisgeving aan de schuldenaar.
Wanneer de schuldenaar weigert om het goed terug te geven, kan de verkoper zich tot de beslagrechter wenden.
4.2.
Wanneer de koper intussen failliet is verklaard, moet de verkoper zijn intentie om het eigendomsrecht uit te oefenen uiterlijk bij de neerlegging het eerste pv van nazicht van schuldvorderingen (doorgaans binnen de maand na de datum van faillietverklaring) kenbaar maken aan de curator en dit op straffe van verval. Dergelijke kennisgeving is niet aan vormvereisten onderworpen: het kan dus per gewone brief of mail, maar ook door er melding van te maken in de aangifte van schuldvordering via Regsol.
4.3.
Let wel op, want eigendomsvoorbehoud mag niet onvoorwaardelijk worden uitgeoefend: de koper moet eerst in gebreke zijn m.b.t. zijn betalingsverplichtingen betreffende de goederen waarop het eigendomsvoorbehoud betrekking heeft.
In beginsel is een voorafgaande ingebrekestelling vereist, maar van deze regel kan bij overeenkomst worden afgeweken.
5. Wat bij verlies of schade?
Wanneer het goed nog niet werd betaald en dus nog steeds de eigendom blijft van de verkoper, draagt deze laatste ook het risico in geval van verlies of schade.
U kan dit vermijden door samen met het beding van eigendomsvoorbehoud een clausule op te nemen die bepaalt dat het risico op verlies of schade overgaat op de koper bij de overdracht van het goed.
Conclusie
Het beding van eigendomsvoorbehoud kan dus een nuttig mechanisme zijn om op te nemen in uw algemene voorwaarden of in uw contracten. Het biedt voor de verkoper alleszins een extra zekerheid, in het bijzonder wanneer er sprake is van samenloop van schuldeisers zoals in geval van een faillissement.
14 april 2023
Delphine Nies – Advocaat
