Seksueel geweld is helaas een werkelijk maatschappelijk probleem, dat vaak onderbelicht blijft. Ook deze misdrijven evolueren in de tijd, zodat een hervorming van het seksueel strafrecht niet kon uitblijven. Deze hervorming geschiedde bij de wet van 21 maart 2022 houdende wijzigingen aan het Strafwetboek met betrekking tot het seksueel strafrecht (BS 30 maart 2022).

Het hervormde seksueel strafrecht benadrukt de noodzaak aan toestemming, er worden nieuwe definities ingevoerd en bepaalde straffen worden verzwaard.

Toestemming

Er is sprake van seksuele misdrijven als de feiten tegen de vrije wil en dus zonder toestemming plaatsvonden.

Dat is echter niet altijd klaar en duidelijk. Er dient steeds rekening te worden gehouden met specifieke omstandighedenvan elke individuele zaak om te beoordelen of er al dan niet toestemming was. Het is bijvoorbeeld niet omdat het slachtoffer zich niet verweerd heeft, dat er wel effectief toestemming was. Daarnaast kan de toestemming op elk moment voor of tijdens de daad worden ingetrokken. Dit alles dient steeds per individueel geval te worden nagegaan.

In bepaalde situaties kan er echter nooit sprake zijn van toestemming:

• Er kan geen toestemming zijn als de dader gebruik maakt van de kwetsbare toestand van het slachtoffer waardoor de vrije wil is aangetast, bijv. wanneer het slachtoffer dronken is, of onder invloed is van verdovende middelen, ziekte, handicap,…
• Er kan nooit toestemming zijn als de dader bedreiging, fysiek of psychisch geweld, dwang, verrassing of een list gebruikt. 
• Er kan nooit toestemming zijn als het slachtoffer slaapt of bewusteloos is.
• Een minderjarige jonger dan 16 jaar kan in principe geen toestemming geven voor seksuele handelingen.

Wanneer de toestemming tot een seksuele handeling ontbreekt, is er sprake van een misdrijf.

Seksuele meerderjarigheid

Een minderjarige jonger dan 16 jaar kan in principe geen toestemming geven voor seksuele handelingen. Men is pas seksueel meerderjarig vanaf 16 jaar.

Echter voorziet de wet wel in een uitzondering in het kader van een normale, seksuele ontwikkeling tussen leeftijdsgenoten. Tussen de leeftijd van 14 en 16 jaar kan men wél toestemmen met seksuele handelingen zolang het leeftijdsverschil met de andere persoon niet meer dan drie jaar bedraagt. 

Een tussencategorie betreft de seksuele betrekkingen waarbij het leeftijdsverschil tussen de minderjarigen van 14 tot 18 jaar wel groter is dan drie jaar, maar waarbij er wederzijdse toestemming was voor hun seksuele handelingen. In dit geval, kan dit eventueelgerechtvaardigdworden. In principe mag het nog steeds niet, maar de wetgever wil niet alle consensuele seksuele handelingen door minderjarigen strafrechtelijk vervolgen. De beoordeling hiervan ligt bij het parket en bij de rechter, die zal oordelen op basis van de individuele elementen in het dossier. 

Een minderjarige, dus ook ouder dan 16 jaar, kan echter nooit uit vrije wil toestemmen:

• Indien de dader een  bloedverwant of aanverwant is in de rechte opgaande lijn
• Indien de dader een adoptant is
• Indien de dader een bloedverwantof aanverwant is in de zijlijn tot en met de derde graad
• Of  indien de dader een soortgelijke positie heeft in het gezin of ongeacht welke persoon die gewoonlijk of occasioneel met de minderjarige samenwoont en die over die minderjarige gezag heeft.
• In het geval van prostitutie. Prostitutie of eender andere vorm van uitbuitingvan minderjarigen is uiteraard verboden.

Seksuele misdrijven

Er zijn verschillende seksuele misdrijven, zoals onder meer de aantasting van de seksuele integriteit (art. 417/7 Sw), voyeurisme (art. 417/8), de niet-consensuele verspreiding van seksuele getinte beelden en opnames (art. 417/9 Sw) en uiteraard ook verkrachting.

Het zou ons te ver leiden om deze allemaal te bespreken, zodat in deze bijdrage enkel de verwezenlijkingen van de hervorming met betrekking tot de verkrachting kort worden toegelicht.

De hervorming van het seksueel strafrecht bracht een nieuwe definitie van het seksueel misdrijf verkrachting (artikel 417/11 Sw):

“Verkrachting is elke gestelde daad die bestaat of mede bestaat uit een seksuele penetratie van welke aard en met welk middel ook, gepleegd op een persoon of met behulp van een persoon die daar niet in toestemt. Dit misdrijf wordt bestraft met opsluiting van tien jaar tot vijftien jaar.”

Het begrip van verkrachting werd uitgebreid op verschillende vlakken. Gedeeltelijke penetratie volstaat om te spreken van verkrachting, daarnaast kan de toestemming ook tijdens de daad worden ingetrokken. De toevoeging “met behulp van een persoon” in de definitie maakt dat het ook om verkrachting gaat indien het slachtoffer als een instrument wordt gebruikt en dus verplicht wordt iemand anders te penetreren.

Voordien werd verkrachting gestraft met opsluiting tot tien jaar, in het nieuwe artikel wordt dit opgetrokken tot vijftien jaar, hetgeen een aanzienlijke verzwaring betreft.

In het geval er bovendien verzwarende omstandigheden voorhanden zijn, kan de straf worden opgetrokken tot maximum dertig jaar opsluiting.

Bestraffing

Voor verschillende seksuele misdrijven werd de straf verhoogd.

De wet voorziet ook een strafverhoging bij verschillende verzwarende omstandigheden. 

Anderzijds voorziet de wetgever bijkomend in een aantal alternatieve vormen van bestraffing. Ook het elektronisch toezicht, de werkstraf en/of de autonome probatiestraf kunnen worden opgelegd.

Toepassing

Aangezien deze hervorming met betrekking tot een heel aantal feiten een strengere strafwet betreft, zal de nieuwe wet voor die gevallen slechts kunnen worden toegepast voor misdrijven gepleegd vanaf 01.06.2022. 

Het oude seksuele strafrecht zal dus vermoedelijk nog een gehele tijd doorwerken.  

Slachtoffers

Slachtoffers van seksueel geweld kunnen onder meer terecht in een Zorgcentrum na Seksueel Geweld. 

9 juni 2023

Mr. Annelies Heirman

Advocaat